อนุญาโตตุลาการกับ สาขาวิชาชีพวิศวกรรมและงานก่อสร้าง
Arbitrator with engineering field and the construction work
นาย ธวัตรชัย ทวิติยกุล
นักศึกษาหลักสูตรวิศวกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการตรวจสอบและกฎหมายวิศวกรรม รุ่นที่ 1
คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคาแหง
บทคัดย่อ
อนุญาโตตุลาการ เป็นกระบวนการระงับข้อพิพาทซึ่งวิศวกรต่างรู้จักและคุ้นเคยกับชื่อมาก เนื่องจากในปัจจุบันมีการกาหนดสัญญาแนบท้ายสัญญาก่อสร้างหากเกิดข้อพิพาทเกิดขึ้นระหว่างคู่สัญญาให้ใช้กระบวนการอนุญาโตตุลาการ โดยส่วนใหญ่แล้ววิศวกรจะไม่เข้าใจกระบวนการอนุญาโตตุลาการ เพราะมองว่าเป็นแนวทางการใช้กฎหมายต้องอาศัยนักกฎหมายเป็นหลัก แต่ในทางความเป็นจริงแล้ว กระบวนการอนุญาโตตุลาการต้องใช้ความชานาญการ หรือวิชาชีพเฉพาะด้านเพื่อเป็นข้อมูลประกอบในการพิจารณาอย่างสมเหตุสมผล ดังนั้นวิชาชีพทางวิศวกรรมจึงมีบทบาทมากในการที่ใช้ความรู้ความสามารถในวิชาชีพเพื่อใช้ระงับข้อพิพาทที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับสัญญาก่อสร้าง เพื่อไม่ให้คดีที่เกิดขึ้นรกโรงรกศาล และเพื่อบรรลุตามวัตถุประสงค์แห่งสัญญาอนุญาโตตุลาการ
Abstract
Arbitrator is the procedure holds over the dispute which engineer differs to know and acquainted with many name because of in now have the specification promises to attach promise build if born the dispute happens between the parties use arbitrator procedure mainly engineer will don't understand arbitrator procedure because think in rows using law way must live a lawyer is a principle but the sense of the fact. Arbitrator procedure must use the expert something or especial side vocation for is the data assembles in type meditation reasonably. Thus way engineering vocation then have many role s in with regard to use ability knowledge s in vocation for s use to hold over the dispute where s happen about promise to build , lest , a case that happen untidy untidy court gamboge and for achieve follow objective promises an arbitrator.
Keyword: อนุญาโตตุลาการ สัญญาก่อสร้าง การดาเนินการเรื่องอนุญาโตตุลาการ สัญญาทางการค้า
1. บทนา
การอนุญาโตตุลาการ (Arbitration) เป็นวิธีระงับข้อพิพาทซึ่งคู่พิพาทตกลงกันตั้งบุคคลที่สาม ซึ่งเรียกว่า อนุญาโตตุลาการ ขึ้นมาเพื่อวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทระหว่างกัน และเมื่ออนุญาโตตุลาการมีคาชี้ขาดอย่างใดแล้วย่อมผูกพันให้คู่พิพาทต้องปฏิบัติตาม ดังนั้นในทางวิศวกรรมก่อสร้าง ในปัจจุบันสัญญาจ้างเหมาก่อสร้างระหว่างภาครัฐกับภาคเอกชนเกิดขึ้นเป็นจานวนมาก ตามโครงการต่างๆที่เกิดขึ้น ทั้งโครงการขนาดใหญ่ และโครงการขนาดเล็ก ทั้งเป็นการร่วมกันลงทุนกับต่างชาติ และทุนโดยเจ้าของคนเดียว ทั้งเกิดโดยผลแห่งผลแห่งสัญญาก่อสร้าง และสัญญาทางการค้า ดังนั้นวิศวกรจึงต้องทาการศึกษาและทาความเข้าใจในเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องข้อพิพาทที่เกิดขึ้นจากสัญญาก่อสร้าง และวิธีระงับข้อพิพาทโดยการอนุญาโตตุลาการ
2. อนุญาโตตุลาการกับ สาขาวิชาชีพวิศวกรรมและงานก่อสร้าง
อนุญาโตตุลาการ เป็นกระบวนการระงับข้อพิพาท ซึ่งวิศวกรต่างคุ้นกับชื่อนี้มาก เนื่องจากในท้ายสัญญาก่อสร้างจานวนมากมักจะมีการระบุในสัญญาเอาไว้ว่า ถ้าหากมีข้อ
พิพาทเกิดขึ้นระหว่างคู่สัญญาให้ใช้กระบวนการอนุญาโตตุลาการเป็นวิธีตัดสินข้อพิพาทนั้น แม้ว่าวิศวกรส่วนใหญ่จะคุ้นกับชื่อกระบวนการนี้แล้ว แต่มีวิศวกรจานวนน้อยมากที่รู้จักกระบวนการนี้อย่างลึกซึ้ง หรือมีส่วนร่วม หรือเข้าไปเกี่ยวข้องด้วยกับกระบวนการอนุญาโตตุลาการ และมีวิศวกรอาวุโสระดับปรมาจารย์ในจานวนไม่กี่ท่านที่มักได้รับการร้องขอให้เป็นอนุญาโตตุลาการตัดสินข้อพิพาท และสืบเนื่องเมื่อดูรายชื่อผู้ขึ้นทะเบียนกับสานักงานอนุญาโตตุลาการก็พบว่ามีวิศวกรเพียง 3 ท่าน จากรายชื่อที่ขึ้นทะเบียนไว้ 127 ท่าน โดยส่วนใหญ่จะเป็นนักกฎหมาย
เมื่อมีการตรวจสอบข้อมูลโดยการสอบถามกับทางผู้อานวยการสานักอนุญาโตตุลาการจึงได้ความว่า เมื่อเกิดกรณีพิพาทงานทางวิศวกรรมหรืองานก่อสร้าง ซึ่งคู่กรณียินดีใช้ขบวนการอนุญาโตตุลาการเป็นวิธีการระงับข้อพิพาทที่เกิดขึ้น มักจาเป็นต้องเลือกนักกฎหมายเข้ามาทาหน้าที่เป็นอนุญาโตตุลาการ ก็พบปัญหาที่เกิดขึ้นซึ่งเป็นลักษณะเดียวกับผู้พิพากษาในศาลกล่าวคือ ผู้ตัดสินไม่เข้าใจลึกซึ้งถึงประเด็นปัญหาข้อพิพาท ดังนั้นคู่กรณีทั้งสองฝ่ายต้องพยายามนาสืบอธิบายในงานด้านวิศวกรรมให้นักกฎหมายเข้าใจได้ การอนุญาโตตุลาการจึงต้องมีการแต่งตั้งวิศวกรคนกลางเข้ามารับฟังเพื่อสรุปเรื่องกรณีพิพาท และแปลให้อนุญาโตตุลาการซึ่งเป็นนักกฎหมายฟังอีกครั้งหนึ่ง ก่อนที่อนุญาโตตุลาการจะตัดสินได้ ทาให้ขบวนการอนุญาโตตุลาการมีผลลัพธ์คล้ายกับการขึ้นศาล คือการตัดสินล่าช้า และผู้ตัดสินไม่เข้าใจประเด็นปัญหาที่พิพาทกันทาให้ขบวนการอนุญาโตตุลาการทางสาขาวิศวกรรมไม่มีประสิทธิภาพ และไม่บรรลุวัตถุประสงค์ของขบวนการอนุญาโตตุลาการ
จากปัญหาที่กล่าวมาแล้ว กับวิกฤตเศรษฐกิจของประเทศไทย ทาให้เกิดกรณีพิพาทเกี่ยวกับงานก่อสร้าง และงานในวิชาชีพทางวิศวกรรม สถาบันอนุญาโตตุลาการจึงได้ปรึกษาหารือกับคณะอนุกรรมการหน่วยเฉพาะกิจพัฒนาคุณภาพชีวิต และสังคม สมาคมวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยในการจัดทาทะเบียนรายชื่ออนุญาโตตุลาการ และต่อมาสมาคมวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยได้มีการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการในการทาหน้าที่อนุญาโตตุลาการ ให้กับวิศวกรเพื่อเข้าใจถึงแนวทางการปฏิบัติเกี่ยวกับขั้นตอนการดาเนินการเรื่องอนุญาโตตุลาการ รวมถึงเข้าใจข้อกฎหมายที่ใช้เกี่ยวกับอนุญาโตตุลาการ กรณีข้อพิพาทในงานก่อสร้างเป็นปัญหาสาคัญประการหนึ่ง ที่ทาให้งานก่อสร้างล่าช้าและทาให้การดาเนินการไม่สาเร็จตามวัตถุประสงค์ของโครงการ ในงานก่อสร้างราชการสัญญาก่อสร้างจะประกอบด้วยข้อสัญญาอนุญาโตตุลาการ เพื่อใช้ในการยุติกรณีพิพาทที่อาจจะเกิดขึ้น แต่ความเข้าใจในการใช้ข้อสัญญาดังกล่าวยังมีค่อนข้างน้อย ซึ่งในระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุสัญญามาตรฐานงานก่อสร้างของวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย
พิจารณาในระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุ พ.ศ.2535 และในสัญญามาตรฐานงานก่อสร้างของวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยที่พัฒนาขึ้นจากสัญญามาตรฐานของ FIDIC (La Fe'de'ration International des Inge'nieursConseils) มีเนื้อหาและใจความกล่าวในด้านระบบและกระบวนการอนุญาโตตุลาการเป็นหลัก แต่ไม่ได้กล่าวในด้านกรอบของสิทธิที่คู่สัญญาก่อสร้างจะนาสัญญานี้มาใช้ได้เพียงใดจึงเป็นปัญหาสาคัญประการหนึ่งที่คู่สัญญาก่อสร้างไม่ค่อยจะมีความเข้าใจ อาจทาให้คู่สัญญาเสียโอกาสในการยกข้อสัญญาอนุญาโตตุลาการนี้มาใช้ในการหาข้อยุติในกรณีพิพาทต่างๆได้ตามเจตนาของคู่สัญญาที่มีไว้ต่อกันในเรื่องสิทธิและหน้าที่ระหว่างคู่สัญญาก่อสร้าง โดยศึกษาจากข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้อง และใช้ข้อมูลจากข้อหารือที่เป็นข้อโต้แย้งหรือกรณีข้อพิพาทของสัญญาก่อสร้างภายในประเทศของสานักงานที่ปรึกษากฎหมาย กรณีที่มีข้อพิพาทมากที่สุดคือ กรณีพิพาทเรื่องเกี่ยวกับค่าจ้างโดยมีสาเหตุหลัก จากการต้องตีความเรื่องสิทธิระหว่างคู่สัญญา และเมื่อวิเคราะห์ต่อเนื่องพบว่าพฤติการณ์ของกรณีพิพาท มักเกิดขึ้นในช่วงระหว่างการก่อสร้างมากที่สุด โดยฝ่ายผู้รับเหมาก่อสร้างมักเป็นฝ่ายที่เสียหายและมักจะได้รับการพิจารณาให้ชนะในด้านสิทธิมากกว่า
ปัจจุบันการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการได้ขยายออกไปอย่างกว้างขวาง ในสัญญาทางพาณิชย์และอุตสาหกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสัญญาระหว่างประเทศหรือสัญญาที่หน่วยงานของรัฐเป็นคู่สัญญา มักจะกาหนดให้มีการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการไว้ด้วยเสมอ
พระราชบัญญัติอนุญาโตตุลาการ ฉบับ พ.ศ.๒๕๔๕ นี้ ได้นากฎหมายแม่แบบว่าด้วยอนุญาโตตุลาการทางพาณิชย์ระหว่างประเทศ ของคณะกรรมาธิการการค้าแห่งสหประชาชาติ (United Nations Commission on International Trade Law หรือ UNCITRAL) และการอนุญาโตตุลาการเข้ามามีบทบาทมากเกี่ยวเรื่องของสัญญาก่อสร้างเนื่องจากได้มีนักลงทุนจากต่างชาติเข้ามาร่วมลงทุนก่อสร้างในหลายๆสัญญาเกี่ยวกับการก่อสร้างระบบสาธารณูปโภคของรัฐ (Infrastructure) เช่น โครงการทางด่วนระหว่างเมือง, โครงการรถไฟฟ้ามหานคร (รฟม.), โครงการรถไฟในเขตเมืองของกรุงเทพมหานคร (B.R.T) ข้อสัญญาก่อสร้างมีการทาในลักษณะที่เป็นสากลซึ่งทางรัฐบาลไทยได้เข้าเป็นสมาชิกขององค์การค้าโลก (WTO.) ได้นากฎหมายแม่แบบว่าด้วยอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศของคณะกรรมาธิการว่าด้วยกฎหมายการค้าระหว่างประเทศแห่งสหประชาชาติมาบังคับใช้ ดังนั้นข้อสัญญาอนุญาโตตุลาการในประเทศไทยที่มีความก้าวหน้าในงานก่อสร้างปัจจุบัน นัยสาคัญในการอนุญาโตตุลาการจะให้ความสาคัญที่การให้โอกาสคู่กรณีพิพาทได้มีการเสนอข้อตกลงร่วมกัน และเป็นโอกาสในการนาเสนอความต้องการในการระงับและยุติข้อพิพาท มากกว่าการคานึงถึงความเคร่งครัดตามกระบวนการพิจารณาตามตัวบทกฎหมาย จึงเป็นการสร้างแรงจูงใจให้คู่กรณีแต่ละฝ่ายมีความปรารถนาที่จะดาเนินการระงับและยุติข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการมากกว่าการนากรณีข้อพิพาทสู่กระบวนการฟ้องร้องทางศาลโดยตรง
กฎหมายเกี่ยวกับสัญญาอนุญาโตตุลาการที่วิศวกร
- ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาแพ่ง เกี่ยวกับการอนุญาโตตุลาการ หมวด ๓ มาตรา ๒๑๐ ถึงมาตรา ๒๒๒
- พระราชบัญญัติอนุญาโตตุลาการ พ.ศ. ๒๕๔๕
- พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครอง และวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒
- สามารถใช้สัญญาอนุญาโตตุลาการระงับข้อพิพาททางปกครองได้ เช่น การแก้สัญญา การบอกเลิกสัญญา หรือการขยายเวลาสัญญา
- เมื่อคู่สัญญาไม่พอใจคาชี้ขาดของคณะอนุญาโตตุลาการก็มีสิทธิขอให้ศาลปกครองพิจารณาเพิกถอนคาชี้ขาดนั้นได้
3. สรุป
เป็นการศึกษาค้นคว้าในเชิงบูรณาการ ด้านกฎหมายเกี่ยวกับสัญญาอนุญาโตตุลาการ และวิชาชีพวิศวกรมเพื่อให้เกิดประโยชน์อย่างเป็นธรรมกับคู่สัญญาทั้งสองฝ่าย ตามข้อบังคับแห่งกฎหมาย และหลักเกณฑ์การประกอบวิชาชีพวิศวกรรม
กิตติกรรมประกาศ
ผู้เขียนใคร่ขอขอบคุณคณะผู้จัดทาเว็บไซต์ และขอขอบคุณคณะผู้จัดทาเว็ปไซด์กูเกิลล์ ซึ่งเป็นเครื่องมือในการศึกษาค้นคว้า สืบค้นข้อมูลทางอิเลคทรอนิคส์ ถือว่าเป็นข้อมูลที่เป็นประโยชน์ในการเขียนบทความฉบับนี้ รวมถึงขอขอบพระคุณนักวิชาการในด้านกฎหมายเกี่ยวกับอนุญาโตตุลาการในงานวิศวกรรมที่มิได้เอ่ยนามมา ณ ที่นี้
ท้ายที่สุดนี้ขอขอบพระคุณ คณะอาจารย์ ผู้บริหารโครงการพิเศษ วิศวกรรมศาสตรมหาบัณฑิต คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคาแหง ที่ได้ให้โอกาสผู้เขียนในการศึกษาค้นคว้า เรื่องการอนุญาโตตุลาการเกี่ยวกับงานวิศวกรรม จึงทาให้เกิดเป็นบทความเรื่องนี้ขึ้น
เอกสารอ้างอิง
[1] สานักงานระงับข้อพิพาท สานักงานศาลยุติธรรม,2552. คู่มือการระงับข้อพิพาทสาหรับประชาชน. 9,500เล่ม. พิมพ์ครั้งที่5. นนทบุรี : เพชรรุ่งการพิมพ์.
[2] เรือเอก อานนท์ ไทยจานง, 2548. ปัญหาและแนวทางการใช้สัญญาอนุญาโตตุลาการเพื่อการระงับ/ยุติข้อพิพาทในงานก่อสร้าง กรณีสัญญาก่อสร้างงานราชการ.บัณฑิตศึกษา สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ.
[3] มั่น ศรีเรือนทอง, 2541. อนุญาโตตุลาการสาขาวิชาชีพวิศวกรรมและงานก่อสร้าง. วารสารโยธาสาร 10, 3 (กรกฎาคม-กันยายน 2541) : 30-31.
[4] วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี, 10 พฤศจิกายน 2552. อนุญาโตตุลาการ.http://th.wikipedia.org/wiki/อนุญาโตตุลาการ.
ประวัติผู้เขียน และผู้เขียนร่วม
นายธวัตรชัย ทวิติยกุล
วท.บ. (เทคโนโลยีก่อสร้าง) สถาบันราชภัฏจันทรเกษม
หัวหน้ากลุ่มงานโครงการก่อสร้างและบูรณะ
ฝ่ายโยธา สานักงานเขตคลองสามวา กรุงเทพมหานคร
